[BFF]: DOMAĆI ANIMIRANI FILM

Ove godine, na 63. Beogradskom festivalu dokumentarnog i kratkometražnog filma (Belgrade Film Festival – BFF), u tri takmičarske celine predstavljeno je trideset šest animiranih filmova. Na taj način napravljen je pregled kretanja animiranog medija i data prilika kako publici tako i domaćim autorima da se upoznaju sa svim raznovrsnostima i mogućnostima koje ovaj medij pruža, a koji je kod nas potpuno neopravdano zapostavljen.

Animirani filmovi razvrstani su u tri takmičarske kategorije: domaći, regionalni (jugoistočna Evropa) i međunarodni animirani film. Selektorke Maša Nešković i Nataša Damnjanović, i autorski tim festivala, u kom je i Rastko Ćirić, profesor animacije i majstor animiranog filma, koji je nesumnjivo imao uticaj na izbor filmova, obavili su sjajan posao, birajući stilski, estetski i žanrovski različite filmove koji tretiraju čitav spektar tema: od egzistencijalističke zapitanosti koja preovladava u selekciji domaćeg filma, preko kritičke distance prema društvu opterećenom tehnološkim napretkom u regionalnoj selekciji, do tematski krajnje raznovrsne programske celine međunarodnog animiranog filma koja se bavi pitanjima nasilja, ubistva, požude, ljubavi,istorije…

Domaći animirani film

U programu domaćeg animiranog filma prikazano je devet kratkometražnih filmova osam autora. Takmičarski program prve večeri festivala otvorio je film Dragane Kuprešanin Carevi mladić, snimljen u jednom kadru, sa jasno struktuiranim crtežom i koloritnim vrednostima plave i žute. Film prati put tužnog klovna, carevog mladića, koji trči preko vode, nemoćan da se zaustavi i osuđen da u pokretu spava, pati, posmatra...

Square faces Đorđa Vidojevića u samo jednom minutu jasnim i jednostavnim linijskim crtežom objedinjuje strahove i lepote traganja i unutrašnjih dilema, kombinujući prizore jata ptica sa licima i rečenicama o pritisku "normalnosti", otvarajući i problem brzog i neumitnog  protoka vremena.

'Square faces', Djordje Vidojevic. from Đorđe Vidojević on Vimeo.

Epitaf Miloša Živkova kreće se kroz kontraste koloritnih vrednosti glavnih likova, sa jedne strane klovna jarkih boja, sa druge grupe ljudi predstavljene kroz paletu gotovo monohromatskih tonova sive. Prostorni okvir filma je groblje na kome klovn odaje počast svom ocu, takođe klovnu. Povorka koja se kreće ka groblju uočava klovna i počinje da mu se smeje da bi iz smeha došlo do svađe među okupljenima, a potom i do fizičkog obračuna, koji se ne završava dobro jer prisutni završavaju u sveže iskopanim rakama. Među njima je i trudnica koja kao kolateralna šteta obračuna upada u raku i u njoj na svet donosi novorođenče koje klovn izvlači iz rupe i odnosi u svet. Kontrastirajući stilske vrednosti kroz ceo film Živkov se poigrava značenjima i odnosom  života i smrti gradeći na taj način crnohumornu atmosferu filma.

Eksperimentalni Halo, Džozefina (Vreme leti kad…) Vuka Spasojevića primenjuje stop-motion tehniku animacije da dokumentaristički zabeleži fizičke promene glavnog aktera usled protoka vremena, dok peva pesmu Đorđa Marjanovića "Halo, Džozefina". Marjanovićeva pesme je vezivno tkivo između fragmentiranih dokumentarnih snimaka i protoka vremena  koji donose vidljivu fizičku promenu, ali je takođe u funkciji postizanja humorističkih efekata.

Ukus vlasti Stefana Katanića, žanrovski određen kao sci-fi akcioni film, dinamičan je i živ u izrazu, a kreće se u stilskom registru animacije karakteristične za savremene stilove animiranih akcionih junaka Cartoon Networka. U tom izboru, međutim, namera mu je da ispriča alegoričnu priču: borba oko mistične krune može biti borba između dobra i zla, ili borba sa samim sobom pred izazovom osvajanje moći i "ukusa vlasti".

Mihajlo Dragaš predstavio se publici sa dva filma sličnog ugođaja i tematike. Iskon Anima Aeternam priča je o traganju, slabostima i nemogućnostima da se načini izbor, izražena putem simbolizma monohromatskih boja crne i ekspresionističke animacije, kao i putem simbolizma narativnih elemenata, u priči o Muškarcu i Ženi na obali mora, koji se u muškarčevom snu pretvaraju u životinje, hodajući "iskonskim" pejzažom pokraj mora, između oštrih planinskih ivica, klisura i provalija.

ISKON Anima Aeternam TRAILER from Mihajlo Dragaš on Vimeo.

Drugi Dragašev film, Vis Dubium, narativno, strukturalno i stilski ostaje u sličnom registru kao i prethodni film. Priča prati ribara koji, osamljen, kraj mora, u dubinama lovi nemani, shvatajući i prihvatajući lov kao borbu sa samim sobom koju prate sumnje čak i u snu.

Poslednja dva filma prikazana prve takmičarske večeri deo su projekta "Radiovizija", i  predstavljaju ozbiljan dokumentaristički zaključak ove takmičarske celine. Iskoristivši audio zapis govora Isidore Sekulić i Radivoja Kašanina iz arhive Radio Beograda, Jelena Milunović i Miloš Tomić u dva zasebna animirana filma oživljavaju misao i delo ovih intelektualaca. Filmovi su stilski različiti: Jelena Milunović u svom filmu Daljine su savladane akvarelom ilustruje reči Isidore Sekulić snimljene nekoliko meseci pre njene smrti, kojima se književnica obraća mladima sa željom da se izgradi “zona pameti” u atomskom dobu, dok Miloš Tomić u O robovima i robotima animacijom prati reči Radivoja Kašanina o razlici između robova i robota, o njegovim pogledima na život i odgovornosti koju je imao u želji da ih približi svojim studentima. Tomić stop motion-om i jarkim koloritom uspeva da oživi reči, gradeći i dekonstruišući često apstraktne forme koje iscrtava ili kolažira, dok dinamika i tok animacije prate dokumentarnu osnovu filma.

Vladimir Zaharijević

Vladimir Zaharijević završio je osnovne studije na Fakultetu umetnosti Priština – Zvečan, odsek vajanje. Master studije vajarstva završio na Akademiji umetnosti u Novom Sadu. 

(Prikaz je nastao u okviru radionice kritike "Filmske sveske", održane na 63. Beogradskom festivalu dokumentarnog i kratkometražnog filma, pod mentorstvom Ivana Velisavljevića.)