STALJINGRAD@NOVOSADSKE

Novi kadar Dimitrije Vojnov za Novine novosadske napisao je kolumnu u kojoj je sabrao svoje utiske o filmu STALJINGRAD Fjodora Bondarčuka. Prenosimo deo tog teksta,

Bondarčukov rad je na nivou ambicije, najpre u tehničkom smislu upečatljiv. Ipak, sama priča na koju se fokusira je dosta mala i ne bih rekao da zarobljava grandioznost staljingradske bitke i njenog prelomnog uticaja na rat. Naravno, ideja da se velika priča ispriča kroz malu priču može biti legitimna, ali Staljingrad u tom pogledu nije naročito ubedljiv.

Film nosi stripovsku stilizaciju i najviše podseća na 300: Bitka kod Termopila Zeka Snajdera. Naravno, Snajderov film je u pogledu estetizacije mita znatno radikalniji jer se oslanja na strip Frenka Milera dočim Bondarčuk ipak traži oslonac u realnosti. No, osnovni pristup filmskom jeziku je vrlo sličan u ova dva flma i ako imamo u vidu temu kojom se Staljingrad bavi, nema sumnje da je pogrešan. Paralela sa 300 važi i za zaplet o ratu u gradu koji vrvi od naivne karakterizacije i kič rešenja.

Bondarčuk jako insistira na scenskim aranžmanima koji su u sloumoušnu i imaju snagu više kao statični prizori nego kao pokretne slike. Ako tome dodamo da je scenografija takođe u duhu stripovske stilizacije, sa obiljem detalja koji atakuju na čula, Staljingrad više podseća na nekakvu umrtvljenu reklamu čiji je reditelj upravo savladao korišćenje specijalnih efekata nego na punokrvni ratni film. Samo je otvaranje, u duhu Spilbergovog Spasavanja redova Rajana (ali slabije od njega) uspelo da zarobi visceralnost rata.

Naročitu političku dimenziju daje priča koja uokviruje staljingradski deo a to je akcija spasavanja žrtava zemljotresa u savremenom Japanu tokom koje narator pripoveda nemačkoj devojčici zarobljenoj ispod ruševina. Bondarčukov statični, reklamdžijski, pristup stvarima najbolje rezultate daje u tim scenama koje zapravo nemaju dramsku funkciju. No, politička funkcija je jasna i dosta podseća na sovjetske filmove za koje je bilo svojstveno podvlačenje zaključaka kako gledaoci ne bi imali nedoumice. Poenta koju apostrofira Bondarčuk jeste da su događaji iz staljingradske bitke omogućili Rusiji da danas bude globalna sila i podseća na sovjetsku ulogu u temeljnim istorijskim procesima savremene civilizacije.

U poređenju sa velikim sovjetskim filmovima o Drugom svetskom ratu i spektaklima na druge teme u čijoj je režiji briljirao njegov otac, Fjodor Bondarčuk pravi veliki zaokret. Naime, njegov rad nema energiju i umetničku autonomiju jednog Elema Klimova koji je postavio standard za sovjetske filmove o Drugom svetskom ratu u umetničkom pogledu, ali isto tako nema ni tu čistu fizičku spektakularnost koju su imali pojedini projekti Mihaila Kalatozova ili njegovog oca. Naime, kod Bondarčuka ima spektakla ali je realizovan racionalno na način na koji bi to uradili Amerikanci, sa dosta specijalnih efekata, nema one monumentalnosti kada se u kadru nađu desetine hiljada statista, ili kada se za potrebe filma mobiliše vojska.

Jedan od osnovnih nesporazuma u tumačenju istorije sovjetskog ili jugoslovenskog filmskog spektakla jesu upravo istinite priče ili urbane legende o impresivnim zahvatima koji su započinjani na njihovim snimanjima, poput mobilizacije vojnih jedinica ili rušenja pravih mostova. U većini slučajeva takvi zahvati tumačeni su kao primer bahatosti ili diletantizma, ali zapravo reč je o oklevetanom pristupu režiji u kome se gradi spomenik koji za razliku od običnog filma nema cenu.

Glumci sa iskustvom igranja u partizanskim filmovima kažu da fizičko prisustvo velikog broja statista i vojne tehnike utiče i na glumačku igru a čak ni sadašnji ruski glumci sasvim sigurno nemaju toliku rutinu igranja pred zelenim ekranom na kome svi ti detalji tek treba da se docrtaju. Uostalom i mnogi američki glumci koji mnogo češće glume pred zelenim ekranom imaju teškoće da se adaptiraju na igru bez partnera ili u neutralnim ambijentima. Za razliku od ranijih filmova kada su Amerikanci snimali filmove uz pomoć svih dostupnih tehnika a Sovjeti (i Jugosloveni) velike freske sa rekonstrukcijama za čiju se cenu ne pita, Fjodorov Staljingrad je ipak običan muvi, a kao takav je očekivano slabiji od nečega što bi na sličnu temu mogli isporučiti Amerikanci ili čak Južnokorejanci.

Izvor: Stari Kadar